Dinsdag 8 september 2020

Heeft Uzès eigenlijk ook een Grote Dochter, naast die drie Grote Zonen, echt (Charles Gide), geadopteerd (André Gide), of min of meer hardhandig geannexeerd (Jean Racine)? (Er is trouwens ook nog iets met Jean-Louis Trintignant, die hier met enige regelmaat rondhing en rondhangt - hij gaat vast ook nog wel geannexeerd worden.) Een Grote Dochter? Uzès? Zeker wel.

Op tien mei achttienhonderdzevenenzestig trouwde Anne de Rochechouart de Mortemart - ze was toen net twintig jaar oud - in Parijs met de zeven jaar oudere Emmanuel de Crussol d'Uzès, en werd zo een Duchesse d' Uzès. Zelf stamde deze Anne af van de roemrijke champagne-familie 'Clicquot-Ponsardin' (ook nu nog beter bekend als 'La Veuve Clicquot', of soms kortweg 'De weduwe'), en Emmanuel was in de dynastie de twaalfde Hertog van Uzès. Het stel vestigt zich in het Palais Ducale hier om de hoek, en in de tien jaren die volgen komen er vier kinderen.

Tot zo ver niks bijzonders, en zeker niet iets waarmee je (zoals Anne) Grote Dochter van dit stadje kunt worden. Dan overlijdt - op achtentwintig november achttienhonderd achtenzeventig - Emmanuel en wordt alles anders.

Anne wijst resoluut alle 'hulp' af, en nadat alle bemoeials zijn afgedropen neemt ze geheel zelf de opvoeding ter hand van haar kinderen, waaronder de oudste zoon Jacques, die op tienjarige leeftijd de dertiende Hertog van Uzès is geworden. (Al dat zogenaamd hulpvaardige volk was natuurlijk vooral uit op invloed op en zeggenschap (voogdijschap) over die Jacques, en de door hem geërfde titel en het bijbehorende vermogen. En het kasteel, natuurlijk.)

Als het gezin na een periode van heroriëntatie weer een beetje draait richt Anne de blik naar buiten en begint aan de activiteiten die haar uiteindelijk tot Grote Dochter van dit stadje zullen maken. Ze schrijft en publiceert een stuk of acht boeken (poëzie, proza, memoires, veel-gespeelde theaterstukken), ze begint een succesvolle carrière in de beeldhouwkunst én wordt voorzitter van de 'Union des femmes peintres et sculpteurs', ze bemoeit zich met de nationale binnenlandse politiek en wordt met behulp van een flink deel van haar immense (champagne)fortuin een van de belangrijkste financiers van de beweging onder leiding van Général Boulanger - ze komt ook voor in het boek van Maurice Barrès ('L'appel au soldat') over die beweging dat hier op negentien april aan de orde kwam - die aan het einde van de negentiende eeuw streeft naar 'révanche' (een nieuwe oorlog met Duitsland), 'révision' (van de grondwet, al die nieuwerwetse bepalingen eruit zeg, en snel een beetje) en 'restauration' (herstel van de monarchie), ze ontwikkelt zich tot gepassioneerd en zeer welsprekend ambassadeur van de jacht én wordt de eerste vrouwelijke 'lieutenant de louveterie' (commandant van een eenheid tijdens de Koninklijke wolvenjacht), enzoverder enzovoort.

De meeste bekendheid geniet Anne de Crussol in dit land echter als gevolg van haar liefde voor de automobiel en het autorijden. Ze was niet de eerste Franse vrouw de een auto bestuurde, maar het is wel aan haar gedram te danken dat er naast het 'permis de conduire' - dat voor vrouwen onbereikbaar bleef - in het jaar achttienhonderd achtennegentig een 'certificat de capacité féminin' werd gecreëerd; op twaalf mei van dat jaar kreeg ze zelf het eerste exemplaar uitgereikt. (In het verlengde daarvan was Anne trouwens ook de eerste Franse vrouw die werd beboet wegens overtreding van de maximumsnelheid...) En toen in de jaren daarop 'l'Automobile club de France' hardnekkig bleef weigeren vrouwen als lid toe te laten richtte ze in het jaar negentienhonderd zesentwintig 'l'Automobile-Club féminin' op én werd ze daar zelf - tot aan haar overlijden in negentienhonderd drieëndertig - de voorzitter van.

Is er ook een historicus in de zaal? Wellicht zelfs een vrouwelijke met binnenkort wat extra vrije tijd wegens pensioen of zoiets? Er is een biografie-achtig boekje over Anne de Crussol

maar daar staat nog niet de helft van het verhaal in (censuur door de familie in ruil voor medewerking, wellicht?), en die helft wordt dan ook nog raar rommelig verteld. Dat moet veel beter kunnen.

Stappen? 1959!

À la prochaine!